EUDR: Jak nowe przepisy przeciwko wylesianiu wpływają na biznes w UE?

Unijne Rozporządzenie w sprawie wylesiania (European Union Deforestation Regulation, EUDR) jest odpowiedzią na globalne wyzwania związane z degradacją lasów i zmianami klimatycznymi. Wprowadzone przepisy nakładają nowe obowiązki na przedsiębiorstwa, aby ograniczyć negatywny wpływ ich działalności na środowisko. Poznaj szczegóły dotyczące tego rozporządzenia, jego cele, wymagania i wpływ na biznes.

Czym jest EUDR?

EUDR to unijne rozporządzenie mające na celu ograniczenie wylesiania i degradacji lasów wynikających z konsumpcji w UE. Jego podstawą prawną jest art. 192 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, a przepisy zaczęły obowiązywać 29 czerwca 2023 roku.

Rozporządzenie zastępuje wcześniejsze prawo (EUTR – European Union Timber Regulation) i wprowadza bardziej rygorystyczne wymogi, obejmujące nie tylko drewno, ale także inne kluczowe produkty związane z wylesianiem.

Dlaczego wprowadzono Rozporządzenie przeciwko wylesianiu?

Wylesianie i degradacja lasów odpowiadają za około 10% globalnych emisji gazów cieplarnianych. Przyczyny wprowadzenia EUDR to:

• Ochrona klimatu: lasy są naturalnymi magazynami dwutlenku węgla, a ich niszczenie przyspiesza zmiany klimatyczne;
• Zapobieganie utracie różnorodności biologicznej: lasy tropikalne to dom dla większości gatunków na Ziemi;
• Zrównoważony handel: zapewnienie, że produkty dostępne w UE są pozyskiwane w sposób etyczny i zgodny z prawem.

Cele EUDR

Rozporządzenie dąży do:

1. Zwiększenia przejrzystości łańcuchów dostaw, aby ograniczyć ryzyko wylesiania;
2. Promowania zrównoważonych praktyk w biznesie;
3. Zapewnienia zgodności produktów z lokalnym prawem i zasadami ochrony środowiska;
4. Budowania zaufania konsumentów do produktów dostępnych na rynku UE.

Jakie towary i produkty są objęte EUDR?

Rozporządzenie EUDR obejmuje szereg surowców i produktów, które mają bezpośredni wpływ na wylesianie oraz degradację lasów. Kluczowe towary objęte przepisami to:

• Soja – jest jednym z głównych powodów wylesiania w krajach tropikalnych, szczególnie w Ameryce Łacińskiej. Uprawy soi są często zakładane na terenach wylesianych, co prowadzi do degradacji ekosystemów leśnych;
• Bydło (w tym mięso i skóra) – wylesianie w krajach takich jak Brazylia jest często wynikiem tworzenia pastwisk dla bydła. Produkcja mięsa i skór z tego sektora jest ściśle związana z rozwojem tej przemiany terenu;
• Kakao – popyt na kakao, szczególnie w krajach zachodnioafrykańskich, prowadzi do wycinki lasów tropikalnych, co zagraża tamtejszym ekosystemom;
• Kawa – uprawy kawy, szczególnie w krajach tropikalnych, często prowadzą do wylesiania. Choć nie wszystkie metody uprawy są szkodliwe, część z nich przyczynia się do niszczenia lasów;
• Olej palmowy – produkcja oleju palmowego jest jednym z głównych powodów wylesiania w Azji Południowo-Wschodniej. Wylesianie lasów deszczowych dla plantacji palmowych stało się globalnym problemem;
• Kauczuk – pozyskiwanie kauczuku w lasach tropikalnych wiąże się z wycinką drzew, aby stworzyć plantacje drzew gumowych;
• Drewno i produkty drewnopochodne (np. meble) – nielegalna wycinka lasów, często w krajach tropikalnych, dostarcza surowca do przemysłu drzewnego, w tym produkcji mebli czy papieru;

Warto zaznaczyć, że lista produktów objętych EUDR może się w przyszłości poszerzyć. Komisja Europejska regularnie ocenia sytuację i może dodać kolejne surowce, które są szczególnie związane z wylesianiem lub degradacją ekosystemów leśnych. To oznacza, że przedsiębiorcy muszą na bieżąco śledzić zmiany i dostosowywać swoje procesy produkcyjne oraz importowe do wymogów EUDR.

Kogo obejmuje EUDR i jak wpływa na biznes?

EUDR ma szeroki zasięg i obejmuje:

• – Operatorów – firmy, które po raz pierwszy wprowadzają produkty na rynek UE. Operatorzy są odpowiedzialni za zebranie informacji, wykazanie zgodności z wymogami EUDR i zapewnienie, że produkty nie pochodzą z terenów, gdzie doszło do wylesiania od 31 grudnia 2020 roku;
• – Handlowców – firmy zajmujące się dalszą sprzedażą produktów na rynku UE. Handlowcy muszą udokumentować pochodzenie towarów i upewnić się, że towary spełniają wymogi EUDR, nawet jeśli nie są odpowiedzialni za ich pierwsze wprowadzenie na rynek.

Wpływ na biznes:

Analiza łańcuchów dostaw: firmy muszą dokładnie analizować swoje łańcuchy dostaw, by mieć pewność, że produkty nie zostały wytworzone na terenach, które są odpowiedzialne za wylesianie. Obejmuje to weryfikację każdego etapu produkcji, od surowca po gotowy produkt, i związane z tym ryzyko.

Ryzyko dla importerów i eksporterów: firmy, które nie dostosują się do nowych regulacji, mogą napotkać poważne konsekwencje. W przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów, importerzy mogą utracić dostęp do rynku UE, co wiąże się z poważnymi stratami finansowymi i wizerunkowymi.

Dostosowanie do wymagań: biznesy muszą zainwestować w systemy monitorowania pochodzenia produktów, audyty dostawców oraz ścisłą współpracę z partnerami w celu udowodnienia zgodności z EUDR. Zmieniające się przepisy mogą również wymagać modyfikacji istniejących procesów i wdrożenia nowych technologii śledzenia produktów.

Obowiązki wprowadzających do obrotu

Firmy wprowadzające produkty na rynek UE muszą spełniać szczegółowe wymagania, w tym:
1. Zgromadzenie informacji: firmy muszą zebrać wszystkie niezbędne dane, takie jak geolokalizacja pól uprawnych lub miejsc pochodzenia surowców, oraz dowody zgodności z lokalnym prawem ochrony środowiska i zasad ochrony lasów. Wymagana jest także dokumentacja potwierdzająca, że produkty nie pochodzą z terenów, na których doszło do wylesiania po 31 grudnia 2020 roku.

2. Przeprowadzenie oceny ryzyka: firmy muszą dokonać oceny ryzyka dla każdego produktu w łańcuchu dostaw. Należy ocenić potencjalne zagrożenie związane z wylesianiem lub degradacją lasów, co pozwoli na zidentyfikowanie produktów, które mogą wymagać szczególnego nadzoru. Tego typu oceny pomagają zminimalizować ryzyko wprowadzania na rynek UE towarów, które mogą przyczynić się do nielegalnego wylesiania.

3. Ograniczenie ryzyka: przedsiębiorcy mogą podjąć różne środki w celu ograniczenia ryzyka niezgodności z przepisami EUDR, takie jak przeprowadzanie audytów dostawców, zwiększenie kontroli na poziomie produkcji, czy współpraca z niezależnymi audytorami. W razie potrzeby mogą także gromadzić dodatkową dokumentację, taką jak certyfikaty zrównoważonego pozyskiwania surowców.

4. Złożenie deklaracji zgodności: deklaracja legalności musi zostać złożona przez wprowadzających produkty na rynek UE. Deklaracja ta jest potwierdzeniem, że produkt spełnia wymogi EUDR i nie pochodzi z terenów objętych wylesianiem. Taki dokument musi zawierać dokładne informacje o pochodzeniu towaru, metodach pozyskiwania surowców i wszystkich działaniach podjętych w celu potwierdzenia zgodności z rozporządzeniem.

Te obowiązki mają na celu zapewnienie, że produkty na rynku UE pochodzą z legalnych, zrównoważonych źródeł, a procesy handlowe są transparentne, zgodne z prawem i przyczyniają się do walki z globalnym wylesianiem.

Warunki zakazu i procedura należytej staranności

Zgodnie z rozporządzeniem EUDR, wprowadzanie na rynek Unii Europejskiej produktów pochodzących z terenów, na których od 31 grudnia 2020 roku doszło do wylesiania lub degradacji lasów, jest zakazane. Oznacza to, że towary, które zostały pozyskane z takich obszarów, nie mogą być sprzedawane na rynku UE, niezależnie od tego, czy zostały przetworzone, czy stanowią surowiec do dalszej produkcji.

Procedura należytej staranności jest kluczowym elementem EUDR i obejmuje szereg działań, które przedsiębiorcy muszą podjąć, aby udowodnić zgodność z przepisami:
1. Identyfikacja i analiza ryzyka w łańcuchu dostaw: firmy muszą przeprowadzić dokładną analizę ryzyka w odniesieniu do każdego produktu. Obejmuje to analizę, czy produkty nie pochodzą z obszarów dotkniętych wylesianiem lub degradacją lasów. Weryfikacja ta powinna obejmować wszystkie etapy produkcji – od surowca po gotowy produkt;
2. Monitorowanie zgodności z lokalnymi przepisami: przedsiębiorcy muszą zadbać o to, by surowce używane do produkcji towarów były pozyskiwane w zgodzie z przepisami prawa ochrony środowiska i wylesiania obowiązującymi w danym kraju. Należy wykazać, że procesy produkcyjne odbywają się zgodnie z przepisami państwowymi i międzynarodowymi;
3. Dokumentacja świadcząca o przestrzeganiu zasad dobrowolnej zgody ludności tubylczej: w kontekście pozyskiwania surowców, szczególną uwagę należy zwrócić na przestrzeganie zasad dobrowolnej zgody ludności tubylczej. Produkty, które są pozyskiwane z terenów zamieszkanych przez społeczności tubylcze, muszą być zgodne z międzynarodowymi standardami ochrony praw człowieka, w tym uzyskiwania zgody tych społeczności na działalność gospodarczą.

Obowiązki, kary i egzekwowanie przepisów

Zgodnie z EUDR, państwa członkowskie UE muszą ustanowić odpowiednie organy krajowe, które będą odpowiedzialne za egzekwowanie przepisów. Organy te będą miały za zadanie nadzorowanie zgodności przedsiębiorstw z regulacjami i nakładanie kar na firmy, które nie przestrzegają wymogów EUDR.

Kary mogą obejmować:
Grzywny – nakładane w zależności od wartości towaru, który nie spełnia wymagań.
Tymczasowy zakaz działalności gospodarczej – przedsiębiorstwo może zostać zawieszone w działalności do czasu udowodnienia zgodności z przepisami.
Utrata certyfikacji dla produktów – produkty, które nie spełniają wymogów, mogą utracić certyfikaty potwierdzające ich zgodność z międzynarodowymi standardami, co może uniemożliwić ich dalszą sprzedaż.

Polska, w ramach przygotowań do pełnego wdrożenia EUDR, pracuje nad ustanowieniem odpowiednich przepisów krajowych. Ministerstwo Klimatu i Środowiska jest odpowiedzialne za koordynowanie tych działań oraz za utworzenie odpowiednich instytucji kontrolujących i egzekwujących przepisy.

Terminy wejścia w życie
-> 29 czerwca 2023 roku – Rozporządzenie EUDR weszło w życie
-> 30 grudnia 2024 roku – kończy się okres przejściowy, a przepisy EUDR będą w pełni obowiązywać i egzekwowane.
-> 30 czerwca 2025 roku – kończy się okres przejściowy dla małych i mikroprzedsiębiorstw.

Reasumując, zgodność z EUDR stanowi kluczowy element odpowiedzialnego biznesu w Unii Europejskiej. Firmy muszą podjąć działania, aby zapewnić, że ich produkty nie pochodzą z terenów, gdzie doszło do wylesiania po 31 grudnia 2020 roku. Przedsiębiorcy powinni wdrożyć procedury należytej staranności, monitorować zgodność łańcuchów dostaw oraz przygotować się na kontrolę ze strony krajowych organów. Zignorowanie tych wymogów może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak grzywny, utrata certyfikacji lub zakaz działalności gospodarczej.