Świadectwo pochodzenia towaru – czym jest i kiedy jest wymagane?

Czym jest świadectwo pochodzenia towaru?

Świadectwo pochodzenia towaru (Certificate of Origin) to dokument potwierdzający kraj pochodzenia eksportowanego towaru. Jest ono wymagane w wielu krajach przy odprawie celnej i może mieć wpływ na wysokość należności celnych oraz na możliwość wprowadzenia towaru na dany rynek.

Dokument ten odgrywa istotną rolę w obrocie międzynarodowym, ponieważ:
– jest niezbędny przy stosowaniu ceł preferencyjnych w ramach umów handlowych,
– może być wymagany przez importerów lub banki przy transakcjach finansowanych akredytywą,
– jest konieczny w przypadku niektórych branż objętych regulacjami (np. przemysł stalowy, tekstylny, rolny),
– może być wymagany ze względu na politykę handlową danego kraju (np. w kontekście ceł antydumpingowych czy embarg).

Rodzaje świadectw pochodzenia

Wyróżniamy dwa główne typy świadectw pochodzenia:

1. Preferencyjne świadectwo pochodzenia – uprawnia do stosowania obniżonych stawek celnych lub zwolnienia z cła, jeśli dany kraj zawarł odpowiednią umowę handlową (np. umowy UE z krajami trzecimi, CEFTA, EFTA).
2. Niepreferencyjne świadectwo pochodzenia – potwierdza kraj pochodzenia towaru, ale nie daje prawa do ulg celnych. Jest wymagane głównie ze względów regulacyjnych i administracyjnych.

Przykłady świadectw preferencyjnych:

• EUR.1 – stosowane w ramach umów o wolnym handlu UE z krajami takimi jak Norwegia, Szwajcaria, Ukraina, Turcja, Wielka Brytania.
• Form A – stosowane w krajach objętych systemem GSP (Generalized System of Preferences).
• Świadectwo ATR – dla handlu między UE a Turcją, w ramach unii celnej.

Kiedy świadectwo pochodzenia jest wymagane?

Świadectwo pochodzenia jest wymagane w różnych sytuacjach, zależnie od kraju importu oraz rodzaju towaru. Najczęstsze przypadki to:

• – Import do krajów, które wymagają świadectwa pochodzenia na mocy przepisów krajowych – np. Algieria, Egipt, Arabia Saudyjska, Brazylia.
• – Import produktów objętych szczególnymi regulacjami – np. stal, tekstylia, produkty chemiczne, towary rolno-spożywcze.
• – Transakcje zabezpieczone akredytywą bankową – importerzy mogą wymagać świadectwa pochodzenia jako warunku wypłaty środków.
• – Objęcie towarów preferencjami celnymi – wymagane przy obniżonych stawkach celnych zgodnie z umowami o wolnym handlu.
• – Dodatkowe wymagania importera – niektóre firmy i sieci handlowe mogą wymagać świadectwa pochodzenia dla potwierdzenia oryginalności produktu.

Warto przed eksportem sprawdzić wymagania kraju docelowego, np. w taryfie celnej danego państwa lub kontaktując się z importerem.

Jak uzyskać świadectwo pochodzenia?

W Polsce organem odpowiedzialnym za wydawanie świadectw pochodzenia jest Krajowa Izba Gospodarcza (KIG) oraz regionalne izby gospodarcze. W przypadku świadectw preferencyjnych (np. EUR.1), organem wydającym są urzędy celne.

Proces uzyskania świadectwa pochodzenia

1. Rejestracja firmy – eksporter musi przedstawić dokumenty rejestrowe i upoważnienia dla osób składających wnioski.
2. Przygotowanie wniosku – podanie informacji o towarze, kodzie taryfy celnej, kraju pochodzenia oraz dołączenie wymaganych dokumentów (np. faktury handlowej, specyfikacji towaru).
3. Złożenie dokumentacji – w Izbie Gospodarczej (dla świadectwa niepreferencyjnego) lub Urzędzie Celnym (dla świadectwa preferencyjnego).
4. Wystawienie świadectwa – dokument jest wydawany zwykle w ciągu 1–2 dni roboczych, ale w uzasadnionych przypadkach można ubiegać się o tryb przyspieszony.

Dla eksportu retrospektywnego (gdy świadectwo jest wystawiane po wysyłce towaru) konieczne jest dołączenie komunikatu IE599, który potwierdza dokonanie wywozu.

Dokumenty potwierdzające pochodzenie towaru

Aby uzyskać świadectwo pochodzenia, eksporter musi udowodnić, że towar faktycznie pochodzi z deklarowanego kraju. W tym celu można przedstawić:

• fakturę handlową z deklaracją pochodzenia,
• deklarację dostawcy (dla komponentów użytych w produkcji),
• certyfikat jakości lub atest materiałowy,
• karty produktu i dokumentację produkcyjną.

Najczęstsze błędy przy składaniu wniosku

1. Brak pełnej dokumentacji – np. niezałączona faktura handlowa lub deklaracja dostawcy.
2. Błędny kod taryfy celnej – może skutkować odrzuceniem wniosku lub koniecznością korekty.
3. Niepoprawne wykazanie kraju pochodzenia – np. w przypadku towarów przetwarzanych w więcej niż jednym kraju.
4. Brak uprawnień do uzyskania świadectwa preferencyjnego – jeśli produkt nie spełnia reguł pochodzenia określonych w umowie handlowej.

Aktualności prawne dotyczące świadectw pochodzenia (2025)

W 2025 roku wciąż obowiązują kluczowe umowy i regulacje wpływające na wydawanie świadectw pochodzenia. Po opuszczeniu UE przez Wielką Brytanię obowiązują nowe reguły pochodzenia towarów w ramach Umowy o Handlu i Współpracy (TCA). Aby skorzystać z zerowych stawek celnych, eksporterzy muszą udokumentować pochodzenie towarów, a w przypadku przesyłek powyżej 6 000 euro – zarejestrować się w systemie REX.

System REX stopniowo zastępuje świadectwa EUR.1 w handlu z krajami objętymi preferencjami UE, np. Kanadą i Japonią. Eksporterzy mogą samodzielnie deklarować pochodzenie towarów, co upraszcza formalności celne.

W związku z sankcjami wobec Rosji i Białorusi wprowadzono zakazy importu i eksportu określonych towarów oraz obowiązek weryfikacji ich pochodzenia. Firmy muszą dostosować procedury, aby zapewnić zgodność z regulacjami i uniknąć konsekwencji prawnych.

Podsumowanie

Świadectwo pochodzenia towaru jest kluczowym dokumentem w handlu międzynarodowym. Może być wymagane przez importerów, władze celne lub banki finansujące transakcje. W Polsce dokumenty te wydają izby gospodarcze oraz urzędy celne, a ich uzyskanie wymaga przedstawienia odpowiednich dowodów na pochodzenie towaru.